Msza fonogeniczna. Pierwsza polska radiowa transmisja mszy świętej i towarzyszące jej okoliczności (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Teologiczny, seria "Studia i Materiały", Poznań 2013) to książka ukazująca jeden moment dziejowy – wydarzenia rozgrywające się w Poznaniu w 1927 roku. Z katedry poznańskiej nadano wówczas pierwszą radiową transmisję mszy świętej.

„Rok 1927! Dawne czasy, a jednak jakże żywe w pamięci. W Poznaniu zbudowano radiostację – wydarzenie bombowe! Kto żyw starał się zdobyć choćby detektorek. Była to nieduża skrzyneczka z kryształkiem, po którym specjalną igiełką szukano czułego miejsca, które z kolei przekazywało głosy ludzkie do słuchawek. Ileż było «achów» i «ochów», gdy słyszeliśmy muzykę, czy też audycję słowną! Nie gniewały nas trzaski i charczenia, które w tym układzie dominowały” (G. Krygier-Bernacka, Wspomnienia pierwszej spikerki Radja Poznańskiego, w: Poznańskie anteny, red. S. Kubiak, Warszawa 1975, s. 88).

 

Wspomnienia spikerki Radia Poznańskiego przenoszą nas w czasy, kiedy radio, cudowny wynalazek techniki, zdobywało z dnia na dzień swoich zwolenników. Widziano w nim nową siłę kultury i postępu, nowoczesną i demokratyczną kulturalną rozrywkę, która – jak pisał ks. Michał Rękas – „zapełniła eter niewidzialnymi, a jednak potężnymi falami prądów szybkozmiennych i dała człowiekowi cudowne ucho – radioodbiornik – do ich chwytania i słyszenia”. Jego pojawienie się szybko dotknęło życia religijnego, a z Poznania – jeszcze przed oficjalną inauguracją rozgłośni – zaniosło w świat na falach eteru dźwięk kościelnej liturgii. W literaturze przedmiotu powszechnie przyjmowano dotąd za bezsporny fakt, że pierwsza polska transmisja mszy świętej miała miejsce z Poznania 3 maja 1927 roku. W wyniku badań źródłowych okazuje się jednak, że już kilka tygodni wcześniej zrealizowano pierwsze transmisje nabożeństw. Książka proponuje korektę dat: pierwsza polska transmisja mszy świętej miała miejsce w Wielkanoc, 17 kwietnia 1927 roku, dzień wcześniej transmitowano też nabożeństwo i procesję rezurekcyjną z poznańskiej katedry.

Dla całościowego spojrzenia na pierwsze radiowe transmisje nabożeństw w historii Kościoła na ziemiach polskich konieczna okazała się analiza kontekstu teologicznego i kanonicznego, związanego z decyzjami rzymskich kongregacji. Oprócz ukazania znanych w literaturze przedmiotu orzeczeń watykańskich dykasterii, niniejsza praca rozpatruje także votum teologa Kongregacji Świętego Oficjum, o. Jana Hudečka, na temat transmisji mszy świętych. Refleksja nad audycjami Radia Poznańskiego pozwala także na korektę dobrze już zakorzenionych w literaturze naukowej błędów historycznych. Jednym z nich jest datowanie zgody papieża Piusa XI na transmisje mszy świętych przez Radio Nacional z Salamanki w 1928 roku (a nie w 1938 roku).